دوران نوجوانی دوره ای پرتنش است و برجسته ترین مفهوم درباره نوجوانی،”طوفان و فشار” است. تغییرات نوجوانی با نوسان های پر شور عاطفی و آشفتگی های هیجانی همراه می شود. مسئله هیجانات و عواطف، موضوعی قابل توجه در روان شناسی نوجوانی است که از گذشته های دور تا کنون مورد بحث و بررسی بوده است. اگر چه بیشتر مردم نوجوانی را دوران پر شور و شر می دانند، اما دیدگاه های همه روانشناسان درباره ان نگرش عمومی و یکسان نیست.به این ترتیب،ابتدا این سوال مطرح می شود که آیا مشکلات هیجانی در دوران نوجوانی نسبت به دوره های اولیه و بعدی زندگی بیشتر است؟
اکثر نوجوانان از اختلالات روان شناختی قابل تشخیص رنج نمی برند، ولی بیشتر متخصصان معتقدند که نوجوانی، دوره بحرانی برای توسعه و رشد آسیب های روانی است. احتمالا بیش از هر دوره دیگر نوجوانی زمانی است که تحولات شدید و وسیع افراد را از ابعاد جسمانی، روان شناختی و جامعه شناختی تحت تاثیر قرار می دهند.
نوجوانان مستعد آسیب های روانی هستند، اما این بدین معنا نیست که همه آنان به بحران ها و آشفتگی های هیجانی مبتلا باشند. موقعیت زندگی و شرایط فرهنگی جامعه در بروز مشکلات هیجانی نقش موثری دارند. هنوز پژوهش جامعی در مورد مشکلات هیجانی نوجوانی صورت نگرفته است که بتوان قضاوت و تحلیل مناسبی در این باره ارائه کرد.
به اعتقاد روان شناسان در مشکلات هیجانی، مشکلات به درون معطوف می شوند و این نوع مشکلات به عنوان واکنش های درونی معرفی می شوند.اختلال های رفتاری و رفتارهای ضد اجتماعی برون ریزی مشکلات را نشان می دهند و مشکلات بیرونی شده هستند. اما رفتارهایی مانند افسردگی، خودکشی و اختلالات خوردن و استفاده از مواد مخدر، اغلب مشکلات درونی شده را منعکس می کنند،به ویژه اگر نوجوانان از این مواد برای فرار یا اجتناب از موقعیت های ناخوشایند استفاده کنند.
به طور کلی سه دسته عوامل خطر زای خانوادگی، محیطی و فردی، مشکلات هیجانی را به وجود می آورند. تغییرات نوجوانی دگرگونی های بهنجار هستند و اگر آشفتگی هایی را داشته باشد نوجوان خود را با آن وفق می دهد. بعضی از نوجوانان ممکن است در کنار آمدن با تغییرات موفق بوده و مشکلات هیجانی را تجربه کنند شرایط تنش زای خانواده در بروز مشکلات هیجانی بسیار موثر است.
فشار روانی در مدرسه، محیط کار و روابط با همسالان نیز می تواند باعث شود نوجوان به میزان زیادی آشفتگی ها را تجربه کند. بعضی از ویژگی های فردی نوجوانان هم موجب بروز فشار روانی می شوند یا مقدار آن را تشدید می کنند. مباحث گسترده ای درباره مشکلات هیجانی نوجوانی وجود دارد و باید والدین و مربیان آگاهی های لازم در مورد آنها را داشته باشند.مدارس نقش مهمی در توسعه این آگاهی دارند.
نقش خانواده
ارزیابی شرایط روان شناختی خانواده، کاری دشوار و اقدام برای اصلاح آن، کاری دشوار تر است. به خصوص اگر یکی از والدین دچار اختلالات روان شناختی باشد. احساس خوش بینی یا بدبینی به زندگی به طور معمول از خانواده نشئت می گیرد و تغییر رویه و نگرش والدینی که به زندگی امید وار نیستند، به سادگی امکان پذیر نیست.با این همه برای بهبود شرایط خانواده می توان توصیه کرد:
– احساسات مثبت و منفی در فضای خانواده مورد ارزیابی قرار بگیرد و مثبت نگری تقویت شود.
– احساسات و رفتار های نوجوان از قبیل بدبینی شدید، بی ارزشی، ناامیدی، عزت نفس پایین، خود سرزنش گری، کم جراتی، نا آرامی و…مورد توجه منطقی قرار گیرد.
– مشکلات هیجانی نوجوان با استفاده از نگرشی تعاملی به خانواده تحلیل و بررسی شود. وقتی همه چیز متوجه نوجوان است و پدر و مادر کنار می کشند یا نقش خود را خنثی تلقی می کنند به طور معمول،اتفاق خاصی نمی افتد و بهبودی حاصل نمی شود.
– به نوجوانان راهبردهای کنار آمدن با فشار روانی آموزش داده شود.
