به گزارش پارک علم و فناوری قم به نقل از مهر، محمدرضا باقری از بهمن ۸۸ تاکنون عهده‌دار مسوولیت بین‌الملل بعثه مقام معظم رهبری است و از سال ۶۱ در وزارت امور خارجه فعالیت کرده است. سفارت ایران در ترکیه، لیبی و سوریه و معاونت عربی-آفریقایی وزارت خارجه از جمله سوابق اوست.
با وی درباره دیپلماسی حج و فعالیت‌های معاونت بین‌الملل در دفترش در دارهادی مکه‌مکرمه، گفت‌وگویی را انجام داده‌ایم که در ادامه خواهید خواند.
*در سال‌های اخیر از لفظ دیپلماسی حج به کرات استفاده می‌شود؛ اساسا دیپلماسی حج چیست و در پرتو آنچه اقداماتی انجام می‌شود؟
همه دولت‌های جمهوری اسلامی در تمامی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، اصل داشتن روابط خوب با همسایگان را دردستور کار خود داشته‌اند. یکی از همسایگان بزرگ ما کشور عربستان است. اگر چه از نظر مسائل تاریخی یا مذهبی دچار اختلافاتی با آن هستیم. تحولات روز هم به این مسائل دامن زده، نظیر حمایت عربستان از عراق در جنگ تحمیلی یا قضایای سوریه و عراق که دیدگاه‌های طرفین نه تنها متفاوت، بلکه متضاد است و تقریبا با هیچ کشور دیگری این‌گونه مسائل وجود ندارد. از طرف دیگر حج یک فریضه مهمی است که نظام موظف است زمینه برگزاری مناسب آن‌را فراهم بیاورند و هنگامی‌که روابط دوجانبه سرد و بافاصله است، این‌کار با دشواری مواجه می‌شود. این‌جاست که در حج سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرا کنیم و آن‌را دیپلماسی حج می‌نامیم.
*این ایده ابتکاری جمهوری اسلامی است؟
این ابتکار ماست و معتقدیم که دیپلماسی حج باید بتواند اعمال سیاسی-عبادی زائران را تسهیل، اصول نظام را در حد توان اجرا وشان و منزلت زائر ایرانی را حفظ کند و البته که کار سخت و پُرمشقتی است. این دپیلماسی حج، نه تنها باید مانع دیپلماسی رسمی کشور نشود، بلکه باید ممد و همراه آن باشد.
*یعنی در پرتو و ذیل آن قرار بگیرد؟
هماهنگ با آن عمل کند و نباید باعث سردترشدن روابط دو کشور شود. ما معتقدیم کارهایی انجام داده‌ایم که مددکار روابط دو کشور هست. بخشی از این دیپلماسی به روابطی که با مقامات سعودی وجود دارد، برمی‌گردد و در این‌باره با وزارت کشور و وزارت‌خانه‌هایی نظیر حج یا بهداشت در ارتباط هستیم. و همه ساله مذاکراتی با وزارت حج صورت گرفته و توافق‌نامه‌ای را درباره وضعیت حج با آنها به امضا می‌رسانیم.
*با وزارت خارجه چطور؟
ارتباطات با وزارت امور خارجه از طریق سفارت و سرکنسول‌گری برقرار می‌شود.
*در مورد تعداد دعای کمیل هم توافق می‌شود؟
حدود آن مشخص است، دو مورد در مدینه‌قبل و دو مورد در مدینه‌بعد. البته در برخی موارد طرف سعودی محدودیت‌هایی قائل می‌شوند. مثل این‌که اجتماعات دیگری برگزار نشود یا خارجی‌ها به بعثه رفت و آمد نکنند. به برخی از این‌موارد ما جواب داده‌ایم، مثل این‌که چون رهبر ما علاوه بر مقام رهبری، مرجع تقلید بسیاری از شیعیان در سراسر دنیا هستند و آنها برای پاسخ به سوالات شرعیشان به بعثه مراجعه می‌کنند.
*همه این‌ها به همان جلسه اسفندماه برمی‌گردد؟
تقریبا. درباره فعالیت‌های فرهنگی و اجرایی به یک چارچوب می‌رسیم. نکته دیگر آن‌که هم سعودی‌ها و هم ما مایل هستیم که حج با شکوه و آرام برگزار شود. پس باید برای تحقق اصول نظام و هم حج‌گزاری این حجم وسیع از حجاج، مشکلی به‌وجود نیاید. علاوه بر این‌ها ما با بعثه‌های کشورهای مختلف نیز ارتباط داریم.
*این ارتباطات قبل از موسم حج برقرار می‌شود یا در حین آن؟
هم قبل و هم حین حج. پیش از سفر به مناسبت اعیاد قربان و فطر، نماینده ولی‌فقیه پیام‌های تبریکی را به وزرای حجاج یا بالا‌ترین مسوول حج در کشورهای مختلف ارسال می‌کند یا بنده نیز برای سفرای کشورهای اسلامی به مناسبت این دو عید، پیام تبریک می‌فرستیم. یا برخی مسوولان حج کشورهای مختلف به ایران دعوت می‌شوند یا ما به آن‌جا سفر می‌کنیم. سال گذشته بیش از سی مورد ملاقات‌های رسمی متعددی در مکه و مدینه با بعثه کشورهای مختلف برگزار شد.
*روابط سیاسیِ رسمی‌مان روی مسائل مرتبط با حج موثر است؟
قطعا دارای تاثیرگذاری بالایی است. تلاش ما این است که مسائل سیاسی بین ایران و کشور‌ها را از موضوع حج جدا کنیم. بدین معنا که الان سودانی‌ها، محدودیت‌های برای کار رایزنی فرهنگی ایران به‌وجود آورده‌اند، ولی ما به این موضوع کاری نداریم و رابطه‌مان را با بعثه سودان برقرار نگه داشته‌ای. یا ممکن است در شرایطی روابط ما با یک کشور اسلامی قطع باشد، مانند سنگال. ولی مشاور رئیس‌جمهور سنگال به دیدار سرپرست حجاج ایرانی آمد.
*در همان دوره قطع روابط؟
بله و خوشحالم که بگویم بعثه مقام معظم رهبری توانست در برقراری روابط مجدد ایران و سنگال نقش جدی ایفا کند و با نکاتی که از سوی ما بیان شد، مشاور رئیس‌جمهور سنگال تلاش کرد و روابط مجددا احیا شد. این به معنای کمک دیپلماسی حج به دیپلماسی رسمی است.
*سوال بنده مشخصا این است که وقتی معاون وزیر خارجه ایران، یک ماه قبل از موسم تمتع به عربستان می‌آید، آیا موضوعات مرتبط با حج هم در دستور مذاکرات او هست یا نه؟
اتفاقا آقای امیرعبداللهیان در همین سفر اخیر برخی مواردی را که مدنظر ما بود، مطرح کرده است. و البته پیشنهاد مشخص ما به وزارت امور خارجه آن است که در صورت انجام‌شدن سفر دکتر ظریف به ریاض، یک کمیته ویژه حج هم تشکیل شود. ارتباط نزدیکی میان بعثه و وزارت امور خارجه ایران وجود دارد.
*این جمله‌ای که از طرف ما گفته می‌شود که تدابیر ما جداکردن مساله حج از روابط سیاسی است، آیا مورد قبول طرف مقابل هم هست؟
وقتی این‌را می‌گوییم، آنها آن را تایید می‌کنند، اما میزان عمل کردن بدان، بحث دیگری است. مثلا آنها همیشه می‌گویند که ما خادم زائران هستیم و ملیت آنها برای ما تفاوتی نمی‌کند، هرچند در مورد ساعت و نحوه بازدید بانوان ایرانی از روضه‌منوره یا نوع رفتارهای صورت‌گرفته در بقیع، شاهد نوعی از تبعیض هستیم. البته آنها مایل هستند که حج بدون هرگونه مشکلی تمام شود و ما هم در این ایده با آنها مشترکیم.
*غیر از برقراری رابطه با دیگر بعثه‌ها، معاونت بین‌الملل چه اقداماتی را انجام می‌دهد؟
یکی از موضوعات مهم، برگزاری همایش‌های بین‌المللی است؛ دو همایش منزلت زن و اهل‌بیت (علیه‌السلام) در مدینه برگزار شد و سه همایش در مکه‌مکرمه که شامل ایرانیان خارج از کشور، قدس و تقریب مذاهب است. برخی نشست‌های جنبی هم برگزار می‌شود که نخبگانی از کشورهای مختلف حاضر شده، در موضوعی مشخص بحث کرده و معمولا بیانیه‌ای هم صادر می‌کنند.
*میهمانان این نشست‌ها از قبل دعوت می‌شوند یا در حین موسم؟
بیشتر در حین برگزاری موسم دعوت می‌شوند، چون بسیاری از افرادی که قبل از موسم اعلام آمادگی می‌کنند، شاید نتوانند در حج حاضر شوند، این دعوت‌ها معمولا در همین‌جا انجام می‌شود.
*کارکردهای همایش ایرانیان چیست؟
بسیاری از ایرانی‌های مقیم خارج از کشور سال‌ها در ایران نبوده‌اند و الان که به حج مشرف شده‌اند به شدت علاقه‌مند هستند که روابط معنوی خود را با کشور خودشان گسترش دهند؛ به دلیل حضور سفیر و سرکنسول ایران در عربستان، می‌توانند پیگیری‌هایی درباره وضعیت کنسولی خود انجام دهند؛ برخی‌هاشان سوالاتی درباره وضعیت کشور دارند یا روابط تجاری‌شان محدودشده و خلاصه این همایش می‌تواند موجب افزایش همبستگی ایرانی‌های خارج کشور شود. یکی دیگر از اقدامات ما، در زمینه کتب و جزوات متناسب برای آن‌هاست و رویکرد کلی حرکت به سمت کتاب‌های دیجیتالی است و در این زمینه نرم‌افزارهای خوبی در دو ساله اخیر تولید شده است.
*در اولین سخنرانی حج ۹۳ در مدینه، نماینده ولی‌فقیه به موضوع انجام گفت‌وگوهای رسمی با علمای کشور عربستان اشاره کرد؛ چه گام عملی‌ای در این زمینه برداشته شده است؟
این موضوع متوقف به خواست و رفتار سعودی‌هاست. این موضع همیشگی ما بوده. استدلال اساسی این است که مسائل اعتقادی میان ایران و عربستان سه گونه است: یکی آن مواردی که اتهامی است، نظیر تفاوت قرآن شیعیان با اهل سنت که از اساس دروغ بوده و قابل اثبات است؛ یک دسته موارد توافقی است نظیر خلاف‌بودن برخی رفتارهای عوامانه مانند برداشتن خاک از بقیع که اختلافی در این‌باره وجود ندارد و سومی مسائل فقهی که جای بحث آنها در بقیع یا روزنامه‌ها نیست و باید گفت‌وگوی عالمانه درباره‌شان انجام شود. ما واقعا برای این گفت‌وگو‌ها آمادگی داریم و قصدمان مناظره کردن نیست، بلکه می‌خواهیم این نکته را تبیین کنیم که نظام سلطه نه با شیعه خوب است و نه با سنی و ما باید دربرابر استکبار جهانی با هم وحدت داشته باشیم.
از شرکت شما در این گفت‌وگو، سپاسگزارم
- حوزه علمیه در برهه‌ای تبدیل به دانشکده فقه و اصول شد/ آینده نظام منوط به موفقیت در تولید علم بومی است
- مرکز رشد برگزار می کند؛ کارگاه اصول و روش های تامین منابع مالی
- زیارت سیر الی الله است که از وادی ولایت عبور می‌کند/ زیارت سفر توریستی نیست
- بهره گیری از مهندسی فرهنگ دینی در توسعه کمی و کیفی زیارت
- امام رضا(ع) با رفتار خود حاکمیت را به نقد کشید/ عدم بهره گیری از ظرفیت زائران رضوی در تعمیق بخشی معارف دینی
