درباره قم
استان قم ، با وسعت ۱۴۶۳۱ کیلومتر مربع، در منطقه مرکزی ایران، در محدوده جنوبی کوه های البرز ، و در “۱۵،’۳۴ تا “۱۴،’۳۵ عرض شمالی نسبت به خط استوا و “۳۰،’۵۰ تا “۳۰،’۵۱ طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد. شهر قم با ۹۲۸ متر ارتفاع از سطح دریاهای آزاد، در ۱۳۵ کیلومتری جنوب تهران،۳۵۰کیلومتری شمال اصفهان، ۹۵کیلومتری غرب کاشان واقع شده است. جاده های شوسه و خط آهنی که چهار سوی کشور را به هم مرتبط می کند، از قم می گذرد و این مسأله افزون بر آنکه رفت و آمد به قم را آسان می کند، به اهمیت استراتژیک این شهر می افزاید. آب وهوای قم خشک و بیابانی نیمه بیابانی است و میانگین دمای سالانه آن ْ۱۸ (کمترین دمای سالانه حدود ْ۵- در بهمن ماه و بیشترین آن حدود ْ۳۹+ در تیر) است.
برابر اسناد تاریخی و آثار باستانی، قم، پیش از ظهور اسلام تأسیس شده و شهری آباد و نامدار بوده است. با ورود اسلام به ایران، اهالی قم به اسلام و مذهب تشیّع گرویدند. پس از آنکه حضرت معصومه(س) خواهر گرامی هشتمین پیشوای شیعیان، امام رضا(ع)، در سال ۲۰۱ ه.ق و در راه سفر به مشهد برای دیدار با برادرشان، در اثر بیماری در قم وفات کردند و در آن شهر به خاک سپرده شدند، قم بیش از پیش مورد توجه شیعیان قرار گرفت و به کانون علوم اسلامی تبدیل شد. محدثانی چون زکریابن آدم از اصحاب امام رضا(ع)، ابن بابویه، فقیه مشهور (م-۳۲۹=هجری)، فیلسوف مبتکر نظریه فلسف? عرفان? وحدت وجود ملّاصدرا (م-۱۰۵۰هجری)، متکلم و منطقی و ادیب مشهور ملّا عبدالرزاق لاهیجی (م-۱۰۵۱هجری یا۱۰۷۱هجری)، عارف و محدّث و حکیم گرانمایه قاضی سعید قمی(م-۱۲۳۱هجری)، اصولی وفقیه پرآوازه میرزای قمی(م-۱۲۳۱هجری) از نامدارانی هستند که در این شهر می زیسته و تدریس می کرده اند و در همین شهر رحلت کرده و به خاک سپرده شده اند. وجود ده ها مدرسه علوم اسلامی با پیشینه چند صدساله، از جمله مدرسه فیضیه و مدرسه دارالشفاء نشانه های این سابقه درخشان علمی است.
از سال ۱۳۰۱ خورشیدی که حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) به احیای افتخارات علمی قم اقدام کرد و حوزه علمیه کهن آن را به شکل امروزین تجدید کرد، تاکنون ده ها هزار دانشجوی علوم اسلامی از ایران وسایر کشورها در این شهر تحصیل کرده، و به مراتب والای دانش رسیده اند و صدها تن از آنان به درجه عالی اجتهاد مفتخر شده اند. هم اینک حدود ۲۳ هزار طلبه مرد و زن در بیش از ۳۳مدرسه علمیه و ده ها حلقه درسی مراجع عظام به تحصیل مشغولند. برخی از این مدارس ویژه طلاب خارجی است که در این مدارس افزون بر دروس اسلامی، زبان فارسی نیز آموزش داده می شود.
در کنار این تلاش گسترده آموزش علوم اسلامی، هم اینک افزون بر ۱۸۰ مرکز پژوهشی ثبت شده، در قم فعالیّت دارند. افزون بر کتابخانه های مراکز آموزشی و پژوهشی، چندین کتابخانه بزرگ عمومی و تخصصی در قم وجود دارد از جمله: کتابخانه آستانه حضرت معصومه(س)، کتابخانه مسجد اعظم، کتابخانه مدرسه فیضیه، کتابخانه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی که از لحاظ کتاب های خطّی و پرارزش و منحصر به فرد در جهان معروف است. فعّالیّت بیش از ۱۲دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی با بیش از یازده هزار دانشجو، در کنار حوزه علمیه و مراکز پژوهشی، سابقه طولانی فعّالیّت های علمی در قم، تعدّد و پراکندگی مراکز علمی و پژوهشی در سطح شهر،باعث شده است قم در واقع به عنوان یک شهر دانشگاه شناخته شود و در میان تمام شهرهای جهان اسلام، از موقعیّتی ممتاز برخوردار باشد.
قم، در شکل گیری انقلاب اسلامی نقش ویژه و ارزنده ای داشته است. امام خمینی(ره) در قم می زیست و تدریس و فعالیّت سیاسی ایشان در این شهر بود. پس از تبعید حضرت امام به خارج از کشور در سال۱۳۴۲ حوزه علمیه و مردم قم، آشکارا و پنهان از ایشان حمایت می کردند. در حرکت گسترده ای که در سال ۱۳۵۶ آغاز شد و در ۲۲ بهمن۱۳۵۷ به پیروزی رسید نیز قم نقش اساسی ایفا کرد. هم اینک ده ها تن از مراجع عظام تقلید، مدرسان علوم اسلامی و مسؤولین فرهنگی کشور در این شهر زندگی می کنند. این امر سبب شده است قم در کانون توجّه مسؤولان کشور بوده، و از امنیّت و شرایط مناسبی برای زندگانی برخوردار باشد.
میزان فعالیّت های اقتصادی در قم نیز قابل توجه است. فرش های ابریشمی بافته شده در این شهر و برخی سنگ های معادن اطراف قم در استان های مختلف کشور مصرف می شود و از شهرت جهانی نیز برخوردار است و بیشتر کتاب ها و نشریات اسلامی نیز در قم تولید می شود. سطح عمومی هزینه ها از جمله نرخ ایاب و ذهاب، مسکن، خوراک، پوشاک نسبت به دیگر شهرهای ایران پایین تر است.
به دلایلی که ذکر شد، از جمله جاذبه های آموزشی و اسلامی، قم از شهرهای مهاجرپذیر ایران می باشد و افزون بر هزاران نفر که از شهرهای دیگر ایران به قم مهاجرت کرده اند، هم اکنون دانش پژوهان و استادانی از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی، اروپایی و آمریکایی در قم زندگی می کنند؛ انگیزه بیشتر مهاجران به قم، تحصیل و پژوهش در این شهر است. شهر قم این افراد را میهمانان عزیز خود شمرده، به گرمی از آنان استقبال می نماید , هم اینک برای حضور طلاب و دانشجویان خارجی در قم تسهیلات خاصی در نظر گرفته شده است .
