مرکز رشد علوم انسانی قم

به گزارش خبرنگار مهر، اندیشگاه کتابخانه ملی عصر روز گذشته ۲۸ مهرماه میزبان نشست علمی “عدالت و اعتدال” از نظر جان رالز” بود.

در این نشست دکتر حسین هوشمندی ابتدا توضیحاتی در زمینه دیدگاه فلسفی و اخلاق سیاسی جان رالز بیان کرد و سپس دکتر ناصر مهدوی نیز خبر از برگزار شدن نشستهای آتی با موضوع عدالت و اعتدال از نظر جان رالز داد.

دکتر هوشمندی در توصیح دیدگاه جان رالز بیان داشت: حدود ۴۰ سال از نظریه عدالت جان رالز می گذرد و این نظریه کماکان در محافل سیاسی و آکادمیک از توجه بالایی برخوردار است.

وی افزود: از نظر رالز اگر در جامعه ای فضایل مختلف وجود داشته باشد ولی عدالت وجود نداشته باشد، آن جامعه به سامان نخواهد رسید و اگر ادب صدق و ادب معرفت نباشد، می توان ادعا کرد که ادب عدالت و در نهایت ادب دولت از میان خواهد رفت.

هوشمندی در ادامه سخنانش با طرح این سؤال که عدالت چیست؟، توضیح داد: پاسخ این مسئله را می توان در نظریه عدالت یعنی نظریه جان رالز پیدا کرد.

این استاد دانشگاه بیان داشت: تاکنون نحله های فکری مختلفی در زمینه عدالت به شرح و بسط پرداخته اند. به عنوان مثال لیبرالها و مارکسیستها خود نمونه ای از این افراد هستند.

هوشمندی ادامه داد: در سال ۱۹۶۰ فیلسوفی آمریکایی کتاب “فلسفه سیاسی مرده است” را نگاشت و تقریبا این بحث به وادی نسیان رفت اما بعدا که جان رالز اثر خود را در زمینه نظریه عدالت  نوشت، حجم عظیمی از مباحث به وجود آمد. اکنون در دوره ای هستیم که به عنوان دهه “عدالت در افق جهانی” شناخته می شود و نظریه رالز اهمیت خود را در این دوره نیز حفظ کرده است.

وی تصریح کرد: بحث عدالت جهانی با نوشتن اثر رالز آغاز شد و این اثر مباحث زیادی را در سطح بین المللی در زمینه عدالت جهانی ایجاد کرد و تاکنون بیش از ۱۰ هزار کتاب و مقاله درباره نظریه رالز تهیه شده است. رالز در اثر خود کوشید تا تلفیقی از دولت برابرخواه و آزادی خواه به وجود آورد و توانست آزادی های مورد نظر لیبرالیسم کلاسیک و برابری آرمانخواهانه مارکسیست ها را در یک جا جمع کند. در واقع عدالت از نظر وی یعنی آزادی به علاوه برابری.

هوشمندی ادامه داد: از نظر رالز برخورداری از عقلانیت موجب کاهش رنج خواهد شد، ولی این مسئله قصد و غایت نیست. از طرفی مالکیت شخصی نیز دارای آزادی مطلق نیست، پس حق مالکیت جزء اصل اول نمی تواند باشد.

این محقق و استاد دانشگاه در ادامه سخنانش گفت: اصل دوم در دیدگاه رالز، ناظر بر فرصت های منصفانه برابر است. با وجود برابری فرصت ها، شاید شاهد نابرابری هم باشیم چون ممکن است استعدادهای افراد متفاوت باشد و باید اصل تفاوت را در این نظریه در نظر گرفت. بنابراین ایجاب می کند که هر نظام عادلانه ای دامنه اختلافات ناشی از استعداد طبیعی را به حداقل برساند.

وی در ادامه با بیان اینکه از دیدگاه های اخلاقی و حقوق بشری اندیشمندان غربی توسط دولت های بزرگ، سوءاستفاده شده است تصریح کرد: متأسفانه ما اکنون در دنیایی به سر می بریم که ابرقدرت ها از نظریه های حقوق بشری استفاده های نامطلوب می کنند و با عنوان مداخلات بشردوستانه، تهاجم را در دستور کار خود قرار می دهند.

هوشمندی در ادامه تأثیر این نظریه بر روبط بین الملل مهم دانست و از آن به عنوان یکی از رویکردهای مهم یاد کرد.

وی در پایان سخنان خود بیان داشت: در این نشست قصد داشتیم که در زمینه اعتدال که رویکرد جدید کشور است و رئیس جمهوری نیز بر ان تأکید دارند صحبت کنیم، اما این بحث، فرصت بیشتری می طلبد. اما آنچه که باید گفت این مطلب است که در کشور ما فقدان فلسفه سیاسی مشهود است و باید ببینیم آنچه که رئیس جمهور در زمینه اعتدال بیان داشتند، چه نسبتی با مفهوم حقوق گسترده ای که رالز بیان کرد، دارد که در جلسات بعد به آن می پردازیم. 

لازم به ذکر است دکتر ناصر مهدوی نیز توضیحات مختصری در زمینه فلسفه اخلاقی رالز بیان کرد و همچنین وعده داد تا این نشست با اطلاع رسانی قبلی در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شود.

گفتنی است جان رالز (به انگلیسی: John Rawls) (زاده ۲۱ فوریه ۱۹۲۱ – مرگ ۲۱ نوامبر ۲۰۰۲) فیلسوف آمریکایی معاصر و صاحب نظریه عدالت است. وی از چهره‌های بنام فلسفه سیاسی و فلسفه اخلاق در سده بیستم بود. اثر مشهور وی نظریه عدالت یا نظریه‌ای در باب عدالت (به انگلیسی: A Theory of Justice) (چاپ ۱۹۷۱) هم‌اکنون به‌عنوان یکی از منابع کلاسیک فلسفه سیاسی تلقی می‌شود.

کتاب نظریه عدالت تنها در آمریکا دست‌کم ۲۰۰ هزار جلد فروش داشته و تاکنون به بیش از ۲۰ زبان ترجمه شده‌ است.