تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر اندیشه ای نص محور و درون گراست که با اعتقاد به جامعیت و خودکفایی قرآن راه حل سیاست امروزین را در بازگشت بازفهمانه به قرآن می داند و از همین دیدگاه به نقد دوگانه سنت (تحجرگرایی دینی) و تجدد (ایدئولوژیهای سکولار) می پردازد.
اتخاذ روش درون قرآنی، گسست از مفسران گذشته، توجه به واقعیتهای سیاسی- اجتماعی، پرهیز از اسرائیلیات و احادیث ضعیف، تأکید بر تاریخ صدر اسلام و عقل گرایی از شاخصه های مهم قرآن گرایان محسوب می شود. تفسیر سیاسی قرآن پس از شکست تجارب گوناگون مدرنیته های ایرانی از جمله تجدد سیاسی در قالب مشروطه و نوسازی اقتصادی و اجتماعی در قالب پهلویسم و گسترش خرافات در عرصه های فرهنگی و اجتماعی، برای سامان بخشی جامعه ایران شکل گرفت.
پیشگامان تفسیر سیاسی قرآن (سید اسدالله خرقانی، رضاقلی شریعت سنگلجی و سید محمود طالقانی) با عرضه معضلات و مشکلات جامعه ایران به قرآن رویکرد جدیدی در قرآن پژوهی ابداع کردند و بین قران و واقعیتهای اجتماعی- سیاسی تعامل ایجاد نمودند. اتخاذ چنین رویکردی باعث ایدئولوژیک شدن مذهب گردید و ایدئولوژی اسلامی در تقابل با ایدئولوژی های مارکسیسم، لیبرالیسم و سلطنت قرار گرفت.
براساس این رویکرد نظام اجتماعی مانند نظام طبیعی دارای ضوابط و مقررات از پیش تعیین شده است. ارکان جامعه از جمله اقتصاد، سیاست، جهاد و فرهنگ قانونمند و منطبق بر سنت های الهی می باشد. بنا به اعتقاد قرآن گرایان جامعه ای بطرف توسعه و پیشرفت گام بر می دارد که با شناخت جامع اصول و سنت های الهی در جامعه و عالم هستی هماهنگ حرکت کند. نظام سیاسی در چنین جامعه غیر استبدادی و با مشارکت مردم قوام پیدا می کند که قرآن گرایان از آن تعبیر به «حکومت اسلامی شورایی» و «دموکراسی اسلامی» می کنند و در عرصه اقتصادی به مالکیت خصوصی تاکید دارند،
برای رسیدن به چنین جامعه ای مهمترین مؤلفه خود آگاهی مردم از خود، جامعه و نظام بین الملل است. آگاه شدن مردم از فواید نظام سیاسی غیر استبدادی، جامعه منسجم، غیر متشتت، عقلانی، مردم را برای دستیابی و رسیدن به چنین جامعه مطلوبی به تلاش و کوشش وامی دارد. در راستای چنین برداشتی از قرآن بود که بحث وحدت و همگرایی، خرافات زدایی، احیای روحیه انسان مسلمان که بر اثر سلطه غرب به رخوت و سستی گرایده بود و همگانی کردن مفاهیم رهایی بخش قرآن در اولویت قرآن گرایان قرار گرفت. قرآن گرایی تحولات و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری بر جای گذاشت که برخی از این نتایج در متن تحقیق اشاره یا توضیح داده شده است.
