مرکز رشد علوم انسانی قم

بدون شک گناه آثار و عواقبی دارد که در این دنیا هم فرد گناهکار را گرفتار می کند. از جمله کیفرهای گناهان در دنیا این است که خدا شیطان را همنشین و رفیق انسان می کند تا پیوسته او را به گناه تحریک کند و با وسوسه هایش آمال و آرزوهای او را طولانی نماید و سرانجام او را از راه حق منحرف و دنیا و آخرتش را تباه سازد.

همچنین بدون شک شیطان دشمن انسان است و کارش اغواء و گمراه کردن انسان است. اگر شیطان همنشین و رفیق انسان گردد یا بر او مسلط شود او را به دنبال خود به عذاب ابدی می کشاند. قرآن در آیات ۲۲۱ و ۲۲۲ سوره شعرا کسانی را که محل نزول شیطان واقع شوند چنین معرفی می کند؛ هل انبئَّکم علی من تنزل الشیاطین؛تنزّل علی کلّ افاک اثیم؛ خبر دهم شما را که شیطان ها بر چه کسانی فرود می آیند؟ شیاطین بر هر دروغگوی گنهکار فرود می آیند.

قرآن مجید همچنین درباره کسانی که نسبت به آیات خداوند بی توجهند در آیه ۳۶ زخرف می فرماید؛ و من یعش عن ذکرالرحمن نقیّضله شیطانا فهوله قرین و انهّم لیصّدونهم عن السبیل و یحسبون انهّم مهتدون حتی اذا جائنا قال یا لیت بینی و بینک بعد المشرقین فبئس القرین؛ هر کسی که خود را از یاد خدا به کوری بزند و آن را نادیده بگیرد، شیطانی بر او گماریم تا قرین و همنشین او شود، این شیاطین آنها را از یاد حق باز می دارند در حالی که آنها می پندارند از هدایت شدگانند، تا آن زمان که نزد ما بیاید برای حساب و کتاب، گوید ای کاش بین من و تو به اندازه مسافت شرق و غرب فاصله بود تو چه همنشین بدی بودی.

مرحوم علامه طباطبائی در این باره می گوید: اینکه می پندارند در راه حق هستند در حالی که درآن راه نیستند نشانه همنشینی با شیطان و تحت سلطه شیطان درآمدن است. انسان مطابق طبع اولیش، به حقیقت گرایش دارد اما وقتی که حقیقت براو عرضه شد و او به خاطر متابعت از هوای نفس از حق روی گرداند، خدا بر دلش مهری می زند و چشمش را به حق نابینا و او را قرین شیطان می کند و آن حقیقتی را که بر طبق فطرت، به آن گرایش داشت، بر باطل تطبیق می کند و در راه باطل قرار می گیرد در حالی که می پندارد در راه حق گام بر می دارد.این همان پرده ای است که در دنیا بر دلهایشان زده شده و در قیامت کنار می رود.

همچنین قرآن کریم در آیه ۲ سوره فصلت درباره همنشینی با شیطان می فرماید: و ما برای آنها همنشینانی از شیاطین قرار دادیم که آنها، آنچه را که در پیش روی و پشت سر آنها قرار داشت”متاع دنیا” زینت دادند و سرنوشت امتهای پیشین از انس و جن درباره آنها عملی شد. به راستی آنها در زمره زیانکاران بودند. همچنین درباره کافران در آیه ۸۳ سوره مریم می فرماید: آیا ندیدی که ما شیطانها را بر کافران فرستادیم در حالی که آنها را به شدت به شر و فساد تحریک می کنند.

البته قرآن در آیه ۹۹ سوره نحل درباره سلطه شیطان بر گنهکاران می فرماید: شیطان هیچگونه سلطه ای بر ایمان آوردگانی که بر خدا توکل می کنند، ندارد و همانا سلطه اش بر کسانی است که او را ولی خود می گیرند و نیز بر کسانی است که به خدای تعالی شرک می ورزند.

مفاد مجموعه این آیات، چنین است که کسانی که به دنبال هوای نفس خود حرکت کنند، خدا در دنیا شیطانهایی بر آنها می فرستد که همنشینان آنان باشند و پیوسته آنها را به شر و فساد تحریک کنند تا جایی که آنها را تحت سلطه خود درآورند و بدون هیچ چون و چرایی دستورات آنها را اطاعت و اجرا کنند. در این صورت زبان آنها زبان شیطان، قلب آنها قلب شیطان و چشم آنها چشم شیطان است. اینها در واقع آلت کار شیطان هستند و جز شر از آنها متوقع نیست، در حالی که می پندارند کارشان بهترین کار و راهشان بهترین راه است. از این جهت به فکر نمی آیند و از باطل بر نمی گردند. این حالت، کیفر کردار آنها است که به فطرت خداجویی و حقیقت گرایی و توجه به خیرات، پشت کرده اند.