مرکز رشد علوم انسانی قم

تشویق ویژه موثرتر از تشویق عادی است، اما باید کمی درباره چیزی که می خواهیم بر زبان بیاوریم، فکر کنیم تا مانع از ادامه تشویقی غیر واقعی، پوچ و غیر ارادی شود. باید به این نکته توجه داشت که یک تشویق کوتاه بهتر از تشویق نکردن است. وقتی حتی جمله ای کوتاه و صمیمانه مانند “عالی بود” به فرزندمان می گوییم، مسلما کار کودک در نظر او بهتر جلوه داده می شود.

تشکر به عنوان تشویق

تشکر نوعی تشویق است. مثلا وقتی می گوییم “از کمکی که امروز در تمیز کردن باغچه به من کردی، واقعا متشکرم” در واقع چیزی بیش از تشکر خشک و خالی به کودکمان داده ایم. این جمله مشخص می کند که خصوصیات مثبت کار او مثل تلاش، مشارکت، همکاری و احتمالا کمی فداکاری را تشخیص داده ایم.

اگر هر روزه در پی چیزی برای تشویق کودکانمان بگردیم تا بتوانیم دلایلی برای تشکر کردن از آنها داشته باشیم، روش بدی را دنبال نکرده ایم. در این زمینه می توان جملاتی از نوع جملات زیر بیان کرد: امروز به این خاطر که اتاقت را بدون نق زدن من و اینکه از تو بخواهم تمیز کرده ای، متشکرم؛ از اینکه وقتی فهمیدی که دیر به خانه بر می گردی، با من تماس گرفتی و موضوع را اطلاع دادی متشکرم.

ما اگر از چنین خصوصیاتی یعنی تلاش، توجه، صبر و حوصله کودک قدردانی نکنیم جای تعجب ندارد که شاهد بروز تقویت چنین رفتارهایی در او نباشیم و درست موقعی که دلمان می خواهد او مطابق انتظار ما رفتار کند،رفتار متفاوتی را از او شاهد نباشیم.

به نکات مثبت فرزندمان توجه کنیم

وقتی مشغول کار روزانه خود هستیم، احتمال زیادی وجود دارد که به دام پیله کردن به نکات منفی بچه ها افتاده، صرفا از انجام نشدن کاری گله کنیم و یا فقط وقتی حرف بزنیم که کودکانمان کاری را درست انجام نداده اند. گاهی اوقات، برای پیدا کردن چیز های خوب و مثبت در کارهایی که فرزندانمان انجام می دهند، باید تلاشی هوشیارانه و  آگاهانه کرده و از آنها تقدیر کنیم.

تجربه نشان داده که وقتی معلمان به موفقیت و تلاش بچه ها بیشتر توجه می کنند و جنبه های مثبت آنها را توضیح می دهند، فضای کار کلاس بسیار جالب توجه تر و مطبوع تر می شود. در چنین کلاسی، بچه ها نیز خوشحال تر، پر انرژی تر و فعال تر برخورد می کنند، زیرا احساس خوبی نسبت به خودشان در آنها ایجاد می شود.

بچه هایی که با لبخند معلم تشویق می شوند باعث می شود که سر زنده، خوب و پر انرژی کار کنند نوع بر خورد معلم باعث می شود تا شاگردان ضمن یادگیری موضوعات جدید تشویق و دلگرم شوند وانگیزه بیشتری برای تلاش پیدا کنند و متوجه توانایی های خود باشند. این وضعیت، باعث می شود بچه ها نسبت به معلم اعتماد پیدا کنند. باعث رشد احساس لیاقت و اعتماد به نفس دربچه ها می شود.چنین برخورد مثبتی در خانواده ها هم قابل اجرا است.

اگر فکر می کنیم که در مورد فرزندانمان به طور یکنواختی فقط ایراد می گیریم خود را با روش “یک بار در روز تشویق کن” از این مخمصه رها کنیم، یعنی هر روز فقط به دنبال یک چیز مثبت حتی کوچک در فرزندمان بگردیم، زیرا باعث می شود که از بچه تعریف یا قدردانی کنیم و او را مورد تشویق قرار دهیم.

از آنجا که تشویق کاری خوشایند است، اغلب بچه ها تشویق را بیشتر به خاطر خود تشویق دوست دارند تا رضایت ناشی از خوب انجام دادن کار مورد نظر. تشویق باعث می شود افکار بچه ها در حد همان ارزشی که برای کارشان قائل شده اند متوقف بماند. به رغم چنین خطراتی فکر می کنیم که بچه ها به تشویق واقعی و خاص درباره رفتارشان نیاز دارند؛ تشویقی که روشن می کند چه کاری را واقعا به خوبی انجام داده اند. تحسین افراد دیگر نسبت به تلاش و توفیق بچه ها، طبیعتا واکنشی بسیار انسانی است. تشویق از نوع خوب، بچه ها را دلگرم می کند، رشد می دهد فعال و با انگیزه و توانا تر می کند.

بنابر این تشویق برای عزت نفس، مثل غذا برای بدن است. بچه ها را دلگرم می کند و رشد می دهد آنان را در یادگیری راهنمایی می کند و نسبت به توانایی های شخصی شان آگاه تر می سازد و اگر می خواهیم تشویقمان موثر باشد باید دقیق و ویژه باشد. بیان جملاتی که با “من”شروع می شوند تشویق ما را دقیق و ویژه می کند. سعی کنیم برای ایجاد مهارت خود ارزیابی در بچه ها، از یک سوال استفاده کنیم و دستورحداقل یک تشویق در هر روز را حتما به خاطر بسپاریم.