علم اخلاق‌اسلامی در بستر تاریخی خود، مراحل گوناگونی را درنوردیده و در قالب‌ها و چهره‌های مختلف ارائه شده است. غالباً این تطور از سیستمی ساده و بسیط به‌سوی سیستمی پیچیده صورت می‌گرفته است. حرکت از ساده به پیچیده، منحصر به علم اخلاق اسلامی نیست؛ زیرا این علم در مسیحیت نیز همین روند را پشت سر نهاده‌است.
در اخلاق اسلامی رویکردها ومشارب متفاوتی وجود دارد که دستگاهها و نظامهای اخلاقی گوناگونی را پدید آورده است.
این رویکردها ومشارب متفاوت ، عبارتند از: اخلاق عرفانی(سلوکی) ؛ اخلاق فلسفی (عقلی)؛ اخلاق نقلی (مأثور)؛ اخلاق تلفیقی / ترکیبی / مزجی (نقلی + عقلی + عرفانی ).
فلسفه اخلاق به مبادی تصور و تصدیقی اخلاقی می‌پردازد و مبادی تصدیقی اصل و مبادی تصوری مقدمات آنها را فراهم می‌کند.
در فلسفه و کلام اسلامی و علم اصول و علم اخلاق می‌توان به صورت پراکنده، مباحث مذکور را دنبال کرد؛ ولی مباحث مذکور بعد ازعلامه طباطبایی و شهید مطهری و به وسیله این دو فیلسوف بزرگ انسجام یافت کرد و هم اکنون با مباحث فراوانی در این باب مواجه هستیم که ریشه اکثر آنها یا عین آنها در کلمات حتی فارابی و ابن سینا یافت می‌شود.
عقل علمی و نظری و مباحث مربوط به حسن و قبح و نیز سعادت و شقاوت نفس انسانی در کلمات فارابی و ابن سینا، ملاصدرا و دیگر فیلسوفان و مباحث حسن و قبح عقلی و شرعی در مباحث متکلمان و نیز مفاد باید و نباید و حسن و قبح و بحث در باب مصالح و مفاسد در اصول و معیارهای کلی و جزئی خوب و بد در اخلاق اسلامی، همه گویای وجود این مباحث در فرهنگ و اندیشه اسلامی اندیشه‌وران مسلمان است و انسجام آنها به وسیله علامه طباطبایی و شهید مطهری و دیگر بزرگان تأکید بر آن و کتاب‌های فراوانی که هم اکنون در این باب به‌وسیله محققان مسلمان به نگارش درآمده، ظهور و بروز این حقیقت است. با توجه به کتاب‌های مختلف در این باب شاید بتوان مباحث فلسفه اخلاق اسلامی را به این صورت عنوان کرد:
۱٫ مفاد باید و نباید و حسن و قبح،
۲٫ مفاد وظیفه، الزام، تکلیف، مسؤولیت، ارزش؛
۳٫ عقل عملی و نظری و ادراکات آنها؛
۴٫ اخبار یا انشانی بودن قضایای اخلاقی؛
۵٫ کلیت قواعد اخلاقی؛
۶٫ معیارهای کلی خوب و بد و حسن و قبح؟
۷٫ رابطه باید و هست در فلسفه اخلاقی اسلامی؛
۸٫ مبانی برای نظام اخلاقی اسلام.
می‌توان مباحث مذکور را در عناوین کلی‌تر جای داد که عبارتند از:
۱٫ مبادی تصوری
۱ـ۱٫ مفاد باید و نباید؛
۱ـ۲٫ مفاد حسن و قبح؛
۱ـ۳٫ مفاد مسؤولیت، ارزش،وظیفه، الزام و . . . ؛
۱ـ۴٫ انشایی یا اخباری بودن قضایای اخلاقی.
۲٫ مبادی تصدیقی و معیارها
۲ـ۱٫ نوع قضایای اخلاقی؛
۲ـ۲٫ مدرک قضایای اخلاقی چیست؟
۲ـ۳٫ معیار قضایای اخلاقی؛
۲ـ۴٫ کلیت قضایای اخلاقی؛
۲ـ۵٫ رابطه باید و هست.
۳٫ نظام اخلاق اسلام ( مبادی و نتانج)
۳ـ۱٫ مبانی فلسفی؛
۳ـ۲٫ مبادی کلامی ؛
۳ـ۳٫ نتایج این مبانی؛
۳ـ۴٫ غایت و مطلوب نهایی در اخلاق اسلامی.
